بررسی وضعیت آمار بانکداری الکترونیک تا
پایان خردادماه ۹۵ نشان میدهد که اقبال ایرانیان به بهرهگیری از
سامانههای مختلف نظامهای پرداخت نظیر ساتنا، پایا، شتاب، شاپرک و چکاوک
افزایش یافته است.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، آمارهای جدید نشان میدهد ایران
در مقایسه با کشورهای عضو کمیته پرداخت و زیرساختهای بازار CPMI رتبه21 را
به لحاظ متوسط ارزش هر تراکنش الکترونیکی مشتریان داشته است.
مشتریان
بانکی در سال 95 نسبت به سال گذشته، رفتاری متفاوت از خود نشان داده و
استقبال آنها از خرید با کارت بیش از برداشت وجه نقد بوده است. البته سیاست
جدید بانک مرکزی در دریافت کارمزد بابت عملیات ماندهگیری نیز که از
خرداد93 عملیاتی شده است از تعداد عملیات مزبور کاسته است. با این وجود،
مبلغ تراکنشهای شتابی به ثبات نسبی رسیدهاند؛ تنها یکدرصد از سهم مبلغی
برداشت وجه کاسته شده که به سهم پرداخت قبض افزوده شده است.
متوسط هر تراکنش 150هزار تومان
متوسط
مبالغ اسمی تراکنشهای شتابی از رشد سالانه ناچیز مثبتی برخوردار
بودهاند، درحقیقت متوسط مبلغ هر تراکنش شتابی از یکمیلیون و 450هزار ریال
به یکمیلیون و 500هزار ریال افزایش یافته است. با این وجود، متوسط مبالغ
واقعی همچون ماههای گذشته رشد منفی داشتهاند. در مقایسه با ماه قبل نیز
متوسط مبالغ تراکنشهای کارتی افزایش یافتهاند. همچنین متوسط مبلغ تراکنش
خودپرداز 211هزار تومان، در پایانه شعب 3میلیون و 478هزار تومان، در
کیوسک 324هزار تومان و در شاپرک 108هزار تومان بوده است. همچنین در سیستم
شاپرک، 959میلیون تراکنش به مبلغ 102هزار میلیارد تومان انجام شده که
816میلیون از تعداد آن در پایانه فروش، 39میلیون در اینترنت و 114میلیون
توسط تلفن همراه انجام شده است. همچنین 283میلیون تراکنش به مبلغ 60هزار
میلیارد تومان از طریق خودپردازها، 5میلیون به مبلغ 19هزار میلیارد
تومان در پایانه شعب، یکمیلیون به مبلغ 200 هزار میلیارد تومان در پایانه
کیوسک انجام شده است.
100هزار میلیارد تومان خرید در خردادماه
از
سوی دیگر، 128میلیون تراکنش برای برداشت وجه به مبلغ 9.4هزار میلیارد
تومان در خرداد 95 انجام شده است. تعداد تراکنش ماندهگیری نیز 119میلیون،
انتقال وجه 106میلیون به مبلغ 78هزار میلیارد تومان، پرداخت قبض
242میلیون به مبلغ 5.7هزار میلیارد تومان و خرید 687میلیون به مبلغ
100هزار میلیارد تومان بوده است.
شاپرک یا شبکه الکترونیکی پرداخت
کارتی است که پرداختهای کارتی خرید، پرداخت قبوض و ماندهگیری از طریق
مراکز فروش کالا و خدمات، اینترنت و تلفن همراه را پوشش میدهد، تعداد
تراکنشهایش در خرداد 95 بیش از 950میلیون به ارزش قریب به 100هزار
میلیارد تومان رسیده که نسبت به خرداد سال گذشته 22درصد رشد داشته است. در
میان این تراکنشها، تنها تراکنشهای پایانه فروش با رشد تعدادی قریب
40درصد، نسبت به خرداد94 رشد داشته و تراکنشهای اینترنت و تلفن همراه به
خاطر محدودیتهای یواساسدیها و پیاسپیها، رشد بالای منفی داشتهاند؛
این کاهش تعدادی بهویژه درخصوص تراکنشهای اینترنتی بیشتر مشهود است.
البته با وجود این رشد منفی، مبلغ تراکنشهای اینترنتی بیش از 40درصد رشد
سالانه داشته است.
کاهش 9.5 رصدی مبلغ چکهای وصول شده
به
نوشته تعادل، در خرداد95 تعداد 9میلیون و 378هزار اسناد وصولی به مبلغ
116هزار میلیارد تومان در سامانه چکاوک وصول شده که کاهش 9.5درصدی در طول
یکسال داشته است. عملکرد چکاوک سامانه مدیریت الکترونیکی چک که پذیرش و
پردازش چکهای کاغذی بینبانکی را به صورت الکترونیکی انجام میدهد، نشان
میدهد که اطلاعات ثبت شده در چکاوک شامل اسناد وصول شده، اسناد برگشت داده
شده و اسناد عودتی است.
در آمار زیر تنها اسناد وصول شده گزارش شده
است زیرا از یک سو اسناد عودتی قابلیت هیچگونه تحلیل اقتصادی را ندارند و
از سوی دیگر آمار تعداد و مبلغ اسناد برگشت داده شده در چکاوک به صورت
ناخالص گزارش میشوند که شامل چکهای برگشت داده شده در هر روز کاری است و
با آمار خالصی که پس از کسر چکهای رفع سوءاثر شده محاسبه میشود، متفاوت
است.
در خرداد 95 بیش از 9میلیون چک در سامانه چکاوک به ارزش حدود
1.200هزار میلیارد ریال وصول شده که نسبت به خرداد سال گذشته 5 درصد رشد
داشته است. لیکن مبلغ چکهای وصول شده از کاهش 9.5درصدی برخوردار بوده است.
ذکر این نکته ضروری است که از خرداد 94 سامانه چکاوک به طور کامل در شبکه
بانکی کشور مستقر شده است. در مقایسه با ماه گذشته، هم تعداد و هم مبلغ
چکهای وصول شده به ترتیب از رشد 10درصدی و 2درصدی برخوردار بودهاند.
روند
تغییرات تعداد اسناد وصولی پردازش شده در چکاوک طی یک سال اخیر نشان
میدهد که شاهد ثباتی نسبی در تعداد اسناد وصولی هستیم که البته افزایش
ناگهانی در اسفند ماه و کاهش ناگهانی در فروردین ماه ناشی از تغییرات فصلی
است. بنابراین با توجه به جوانی این سامانه به نظر میرسد، ثبات و
بهرهگیری از آن در روزهای آینده به تثبیت موقعیت و رشد آن کمک کند
36 سامانه پرداخت
درحال
حاضر تعداد سامانههای ملی طراحی و ارائه شده تحت نظارت بانک مرکزی به
36سامانه رسیده که عمدتا در حوزه زیرساختهای تسویه بانکی، نظامهای پرداخت
و زیرساختهای فناوری فعالیت دارند. در حوزه نظامهای پرداخت سامانههای
شتاب، شاپرک، چکاوک و... در حوزه زیرساختهای تسویه نیز سامانههای ساتنا،
پایا، تابا و... و در حوزه زیرساختهای فناوری سامانه نماد و نهاب و...
فعالیت دارند. درحال حاضر سامانههای طراحی شده نظامهای پرداخت با استقبال
مشتریان بانکی و غیربانکی همراه بوده است.
رشد 32 درصدی ساتنا
ساتنا
به عنوان سامانه تسویه ناخالص آنی است که دربرگیرنده تسویه پرداختهای
کلان بین بانکی، انتقال وجه فوری بین حسابهای مشتریان در دو بانک و تسویه
مبادلات سیستمهاست که در خرداد 95 بیش از 860 هزار تراکنش به ارزش بیش از
5.300 هزار میلیارد ریال داشته است. در مقایسه با خرداد 94 تعداد انتقال
وجه ساتنا از رشد بالای 43درصدی و مبلغ آنها از رشد 32درصدی برخوردار
بودهاند که بیشترین سهم این افزایش مربوط به رشد تراکنشهای بین مشتریان
است.
درحالی که تعداد تراکنشهای بین بانکی نسبت به سال گذشته کاهش
یافته، مبلغ این تراکنشها بیش از 20درصد رشد داشته است و میتوان نتیجه
گرفت که در سال 95 تراکنشهای بین بانکی به طور متوسط مبلغ بالاتری نسبت به
سال گذشته داشتهاند.
متوسط مبلغ اسمی تراکنشهای بین بانکی در
خرداد 95 قریب 89میلیارد ریال بوده که نسبت به خرداد سال گذشته بیش از
40درصد رشد داشته است. درخصوص تراکنشهای بین مشتری متوسط مبلغ از قریب
2.200میلیون ریال در خرداد 94 با کاهش تقریبی 4درصدی به 2.100میلیون ریال
در خرداد 95 رسیده که البته با مقایسه مبالغ واقعی و با در نظر گرفتن تورم
مشاهده میشود، شاخص مزبور در حقیقت بیش از 10درصد کاهش داشته است. از آنجا
که در ماه گذشته نیز شاهد رشد منفی متوسط مبلغ تراکنشهای مشتریان
غیربانکی بودیم، میتوان به شناخت بیشتر مردم و استقبال آنها از ساتنا در
انتقال وجه بین بانکی حتی برای مبالغ کم پی برد
1300 میلیون تراکنش شتاب
در
حوزه نظامهای پرداخت شتاب یا شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی که دامنه
وسیعی از تبادلات مالی از قبیل برداشت وجه نقد، انتقال وجه، خرید، پرداخت
قبوض و ماندهگیری را دربر میگیرد در خرداد 95 قریب 1.300میلیون تراکنش به
ارزش بیش از 1.900هزار میلیارد ریال را پردازش کرده که نسبت به خرداد سال
گذشته از رشد تقریبی 20درصدی برخوردار بوده است. با توجه به داشتن روندی
نسبتا مشابه طی ماههای گذشته میتوان دستیابی به ثباتی نسبی در این سامانه
را استنباط کرد.